زبری میزانی برای تعیین بافت سطح است و با تعیین میزان تغییرات عمودی بر سطح نسبت به سطح صاف واقعی تعیین می شود. در صورتی که این تغییرات زیاد باشد سطح زبر و در صورت کم بودن نرم است. این کمیت رول مهمی در تعیین اثر متقابل اشیاء با هم داشته و با دانستن آن بسیاری رفتارهای اجزاء مکانیکی قابل پیش‏‎بینی خواهد بود. برای مثال اشیاء زبر بیشتر در معرض خوردگی و ترک دار شدن هستند. برای اندازه گیری زبری از روش های تماسی و غیر تماسی مختلفی استفاده می کنند.
   در تجهیزات معمول برای اندازه گیری زبری که به زبری سنج یا Roughness tester معروف هستند از روش تماسی استفاده می کنند و یک هد نظیر سوزن های گرامافون بر روی سطح حرکت کرده با توجه به تعدد نوسانات و حداکثر جابجائی میتواند زبری سطح را مشخص کند.

مقدمه

   مشخصات دقیق بافت سطحی به طور فزاینده ای اهمیت پیدا کرده است. از یک طرف بافت سطح فاکتور کلیدی موثر و قابل اعتمادی بر روی یک جزء است و از طرف دیگر اندازه گیری و تجزیه و تحلیل آن می تواند بعنوان یک ابزار تشخیص عالی جهت آگاهی دادن از نحوه تولید سطح مورد نظر بکار آید. مشخصات سطح، نیاز به روش بهتر از تست قدیمی کشیدن ناخن بر روی یک سطح دارد، که شامل اندازه گیری دقیق و تجزیه و تحلیل خاص باشد، با حرکت دادن ناخن روی یک سطح مطمئنا سطح صاف را از سطح خشن می توان تمیز داد.

   یک ماشینکار خوب با استفاده از نمونه ای از سطح دقیق برای مقایسه ممکن است قادر باشد سطح قابل مقایسه ای را به وجود آورد. در کتاب روش بازرسی صنعتی، نویسنده بیان می کند که اگر نوک انگشت در طول سطح یا سرعت تقریبا 2.5 سانتی متر در ثانیه به حرکت درآید، بی نظمی و خشن بودن سطح تا مقدار 22 میکرومتر قابل احساس می باشد. بهر حال مشکل واقعی روش تماس سرانگشت و بیشتر روش های سنتی و قدیمی تر این است که آنها تلاش می کنند که تنها زبری سطح را آشکار سازند، در صورتی که بافت سطح شامل خیلی از خصوصیات داخلی پیچیده و وابسته به هم می باشد. اگرچه خیلی وقت است که اهمیت نقش سطح را در برخورد علمی با یک جزء دریافته اند، اما علاقه و توجه اصلی به بافت سطح به خاطر نیاز به کنترل پروسه ساخت، توسعه بیشتری یافته است.
   بافت سطح در مقابل تغییرات نحوه تولید بسیار حساس می باشد، یک تغییر حتی در ترکیب ماده اولیه یا سختی سطح قطعه بصورت یک تغییر در بافت سطح ماشینکاری شده بازتاب خواهد داشت. فرسایش ابزار، کرنش موجود در مواد و شرایط غیرصحیح ماشینکاری و شرایط محیطی، همه می توانند ردپا و اثراتی بر روی سطح داشته باشند.

   جهت نشان دادن ناصافی سطح در حالت کلی از علامت √ استفاده می گردد که سطوحی که متعلق به اعمال مکانیکی بدون براده برداری است و سطوحی که متعلق به اعمال مکانیکی با براده برداری است بترتیب از علائم √0 و √ استفاده می شود. در جدول زیر مقایسه بین علائم کیفیت سطح در استانداردهای مختلف نشان داده شده است.

روشهای اندازه گیری زبری
جهت اندازه گیری زبری سطوح می توان به روشهای زیر عمل نمود:

1- روش مقایسه ای: ساده ترین وسیله اندازه گیری زبری سطوح، مقایسه زبری سطح قطعه کار با سطح نمونه های موجودی می باشد که دارای ارتفاع زبر معینی می باشند، در این روش به کمک کشیدن انگشت یا ناخن روی سطح مورد آزمایش، زبری سطح آن را با زبری سطح نمونه مقایسه و اندازه زبری را تعیین می کنند.

2-زبری سنج دیجیتالی: برای اندازه گیری زبری سطح در کارهای سری، معمولا از اندازه گیر الکترومکانیکی استفاده می کنند. در این دستگاه میله لمس کننده با نوک الماسه بسیار ظریف روی سطح کار در حدود 6 تا 10 میلیمتر کشیده می شود، انتهای ین میله در داخل بویینی قرار دارد. بعلت مضر بودن سطح کار، میله لمس کننده در داخل بویین به بالا و پایین حرکت کرده و سبب قطع خطوط قوای موجود در سیم پیچ می گردد، و جریان مغناطیسی ضعیفی را بوجود می آورد. تغییرات جریان توسط دستگاههای تقویت کننده ای به عقربه ای منتقل شده و روی صفحه مدرج بر حسب واحد زبری سطح قابل خواندن می گردد. در برخی از آنها تغییرات زبری سطح بر روی نوار همزمان چاپ می گردد در روی این دستگاهها معمولا کلیدی نصب شده است که برای انتخاب ردیف زبری های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

نکات مهم در انتخاب یک زبری سنج دیجیتال:

• محدوده اندازه گیری
• دقت اندازه گیری
• قابلیت اندازه گیری پارامترهای مختلف زبری
• نوع اندازه گیری
• قابلیت اتصال به کامپیوتر یا پرینتر