سرطان به دسته ای از بیماری هایی گفته می شود که عامل رشد غیرطبیعی سلول های بدن هستند و سلول های بدن بطور غیرقابل کنترلی تکثیر و در بقیه قسمت های بدن پخش می شوند. رشد غیرطبیعی این سلول ها در نهایت منجر به تشکیل توده های بزرگ (تومور) می گردد. این تومورها به دو دسته تومورهای بدخیم و خوش خیم تقسیم شده که تومورهای خوش خیم تهدید کننده حیات نمی باشند، احتمال بروز سرطان در همه سنین وجود دارد ولی با افزایش سن زیادتر می شود، بیش از 40% سرطان ها قابل پیشگیری هستند.

   امروزه برای بسیاری از سرطان های شایع (مردان: معده و روده، زنان:سرطان سینه) و کشنده روشهای تشخیص زودهنگام بیماری وجود دارد و در صورت تشخیص در مراحل اولیه، درمان سرطان بسیار موثر است.

• سرطان لب: سیگار، تابش طولانی مدت اشعۀ آفتاب.

• سرطان حفرۀ دهان: الکل، کمبود آهن و ویتامین، سیفیلیس ، علل قارچی و ویروسی.

• سرطان گلو: سیگار، الکل.

• سرطان مری: الکل، چای داغ، ماهی دودی، تریاک، کمبودهای غذایی، علل ناشناخته.

• سرطان ریه: سیگار، ترکیبات، رادیواکتیو و معدنی.

• سرطان معده: تغذیه نامناسب، علل گوارشی، ارث، جنس ( بیشتر در مردان هست و در گروه خونی A)، سیگار ، علل ناشناخته.

• سرطان روده: مصرف زیاد چربیهای حیوانی و مصرف کم سبزیجات و میوه، ارث، علل داخلی، سیگار .

• سرطان کبد: هپاتیت C و B مزمن، مصرف اتانول و الکل، سیروز، داروهای دوپینگ ( انرژی زا).

• سرطان کیسه صفرا: سنگهای مزمن کیسه صفرا، علل ناشناخته.

• سرطان لوزالمعده ( پانکراس ): عفونت ها، سیگار، گوشت های حیوانی زیاد، علل ناشناخته.

• سرطان کلیه: سیگار، ارث، علل ناشناخته.

• سرطان مثانه: انگل شیستوزومیا، سنگ مثانه، داروها، عفونت ها، مواد شیمیایی، سیگار.

•  سرطان پروستات: ترکیبات نفتی، علل هورمونی، سیگار، علل ناشناخته.

• سرطان تخمدانها: استروژن زیاد، علل ناشناخته.

• سرطان رحم و گردن رحم: ویروسها، استروژن زیاد، سیگار، چاقی، مقاربت جنسی، فقر اجتماعی و اقتصادی.

• سرطان پستان: ژنتیکی، زنانی که پس از 30 سالگی آبستن می شوند، اشعۀ یونیزان، زنانی که هرگز حامله نشوند، سیگار.

• سرطان پوست: اشعۀ آفتاب، مواد معدنی، پوست روشن، آرسنیک، خال های مادرزادی بدخیم.

• سرطان چشم: ناشناخته، ارث.

• سرطان گوش: عفونت های مزمن، اشعۀ خورشیدی، علل مادر زادی.

• سرطان مغز: منشأ از سایر سرطان های بدن به ویژه سینه و پستان ، علل ناشناخته.

• سرطان استخوان: داروها، اشعه، متاستاز از پستان، پروستات، کلیه، ریه، علل ناشناخته.

• سرطان خون: مادرزادی، تشعشع و مواد شیمیایی، عفونتها، علل ناشناخته.

• سرطان قلب و عروق: ارث، متاستاز از پستان و ریه و....، علل ناشناخته.

• سرطان بینی: اشعۀ خورشیدی زیاد، خالهای بدخیم.

• سرطان تیروئید: سابقۀ تابش اشعۀ رادیواکتیو به سر و گردن، جنسیت ( در زنان 3 برابر بیشتر از مردان است )، علل ناشناخته.

نشانه ها و علایم سرطان چیست؟

وجود همه علایم و نشانه های سرطان همیشه دلیل بر وجود سرطان نیست. سرطان موجب بروز علایم و نشانه های متفاوتی می گردد. علایم احتمالی سرطان شامل موارد زیر می باشد:

◊ توده يا برآمدگی در پستان یا هر نقطه ديگر از بدن

◊ خال جدید یا هرگونه تغییر واضح در خال ها و یا زگیل های موجود در بدن

◊  زخم هاي پوستي که بهبود نیابد

◊ تغییرات در عادات دفع ادرار و مدفوع

◊ سوءهاضمه مزمن یا اشكال در بلع غذا

◊ کاهش وزن بدون علت مشخص

◊ خونریزی یا ترشحات غیر عادی از مجاری طبيعي بدن

وجود این علایم و سایر نشانه ها همیشه دلیل بر وجود سرطان نیست. این علایم می توانند بدلیل عفونت ها؛ تومورهای خوش خیم و یا سایر مشکلات نیز ایجاد شوند. مهم است که پزشک این علایم یا دیگر تغییرات بدنی را مشاهده كند. تنها پزشک می تواند بیماری را تشخیص دهد. فردی که دارای این علایم است نباید منتظر درد باشد؛ چون سرطان در مرحله اولیه درد ندارد.

تشخیص سرطان:

با استفاده از آزمایشات غربال گری سرطان را در مراحل اولیه شناسایی می کنند. با تشخیص زودرس سرطان، درمان اغلب بسیار موثر می باشد. آزمایشات غربال گری  همانند سیگموئیدسکوپی، آزمایش خون مخفی مدفوع، ماموگرافی و پاپ اسمیر سرطان را در مراحل اولیه شناسایی می کنند.

سرطان چگونه درمان می شود

جراحی عملی است که در آن سرطان را بر می دارند.

روش های درمان متعددی از جمله جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی برای درمان بیماری سرطان انجام می شود. پزشک یک روش یا ترکیبی از آن ها را بکار می برد و این بستگی به محل سرطان، انتشار سرطان،  سن بیمار و وضعیت عمومی فرد و عوامل ديگر دارد. به علت عوارض جانبی داروهای ضد سرطان مورد استفاده بر علیه سلول های سرطانی، سلول های سالم و بافت ها نیز در معرض خطر آسيب قرار دارند.

بعضی بیماران از عوارض بیماری، بیشتر از خود بیماری وحشت دارند. اما پزشکان و بیماران بر روش درمانی تکیه می کنند که علاوه بر این که سلول های سرطانی را نابود می کند، کمترین عوارض جانبی را نیز داشته باشد. پزشکان می توانند راه هایی را برای کاهش مشکلات احتمالی رخ داده در طول درمان یا بعد از آن پیشنهاد کنند.

جراحی عملی است که در آن سرطان را بر می دارند. عوارض جانبی جراحی به عوامل زیادی مثل اندازه و محل تومور؛ نوع عمل و وضعیت عمومی بیماری بستگی دارد. بیماران بعد از عمل جراحی درد دارند که می توان آن را با دارو کنترل کرد.

توصیه های مهم برای مقابله با سرطان:

برای مبتلا نشدن به سرطان که سرانجام آن پناه آوردن به شیمی درمانی است، بهتر است از موادی که سرطان زا هستند دوری جست و با آنها مقابله کرد. همان طور که گفته شد این کار بسیار آسانتر از تحمل درد درمان ناپذیر سرطان است.

1. هرگز سیگار و سایر انواع دخانیات استعمال نکنید، و از آلوده کردن محیط زیست جداً خودداری کنید. محیط زیست آلوده نیز یکی از عوامل ابتلا به سرطان است.

2. غذاهای پرچرب و نمک سود و استفاده از ترکیبات گوشت قرمز به طور مداوم قادرند سرطان های متعدد گوارشی، به ویژه معده، ایجاد کنند پس هنگام مصرف این گونه خوراکی ها مواظب باشید.

3. استفاده از مواد مخدر به ویژه تریاک، سرطان زا است سرطان های مری و مثانه در تریاکی ها شایعتر است.

4. مواد رادیو اکتیو و سایر ترکیبات حاوی اشعه های مضر سرطان زا هستند.

5. استعداد ژنتیکی و فامیلی را به خاطر بسپارید و مشاوره های پزشکی را جدی بگیرید.

6. برخی عفونت های ویروسی و باکتریایی را که مولد سرطان هستند به خوبی بشناسید.

7. استفادۀ نابجا از برخی از داروها مولد سرطان هستند پس به طور خود سرانه از دارو استفاده نکنید.

8. چاقی زیاد و کاهش تحرکات قادرند سرطان رحم و پستان ایجاد کنند، پس هنگام غذا خوردن خود را کنترل کنید و از ورزش غافل نشوید.

9. الکل و سایر ترکیبات سکرآور ( مست کننده ) قادرند سرطان لب و دهان و حنجره و کبد ایجاد کنند.

10. برخی غذاهای کنسروی، حاوی ترکیبات مضر برای بدن و سرطان زا هستند.

11. تابش زیاد و مستقیم اشعۀ خورشید به بدن مولد سرطان پوست است.

12. تماس زیاد با ترکیبات نفتی و بنزین و گازوئیل و کودهای شیمیایی و سایر مواد و داروهای مشابه کارخانجات، مولد سرطان پوست و بیضه و پروستات اند.

13. استفادۀ مداوم از روغن های حیوانی و ترکیبات قندی و تنقلاتی که با افزودنی های رنگی و صنعتی عرضه می شوند ( مانند بستنی های رنگی، شکلات های رنگی و ساخارین ) می توانند سرطان های متعدد ایجاد کنند پس هنگام مصرف این خوراکی ها، تعادل مصرف را در نظر داشته باشیم.

14. زایمان در سنین زیر 12 سال و بالای 49 سال موجب سرطان دستگاه تناسلی است، در نتیجه خانواده ها باید تن به ازدواج های زودرس فرزندانشان ندهند، و زوجها، به ویژه خانمها نیز سنین مناسب زایمان را مورد توجه قرار دهند.

15. برخی از بیماری هایی که ممکن است به آن مبتلا باشیم و آنها را بی اهمیت بدانیم امکان دارد استعداد تبدیل به سرطان را داشته باشند، پس مشاوره با پزشک را فراموش نکنیم.

16. با انجام ورزشهای منظم روزمره، بهداشت فردی و اجتماعی مناسب، رژیم غذایی مفید و تلاش برای کاهش و حتی حذف فشارهای روحی و استرس و آگاهی از عوامل سرطان زا می توان به طور جدی از سرطان پیشگیری کرد.